رحمت و رأفت پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وسلم از منظر آیات و احادیث

رحمت و رأفت پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وسلم از منظر آیات و احادیث

نبی رأفت و رحمت صفت بسیار زیبا و سزاواری است برای بهترین انبیاء، سردار دو عالم، حضرت محمد صلی الله علیه آله وسلم.
هنگامی‌که الله تعالی اراده کرد که دینش را برای مردم به‌پایهٔ اکمال برساند و نعمتش را برای آن‌ها کامل کند و پیام و رسالتش را نهایی کند، پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وسلم را رحمتی برای جهانیان فرستاد. پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وسلم به همۀ مردم دلسوز و مهربان بود و رحمت و عطوفت‌اش تنها به مسلمانان اختصاص نداشت، بلکه بعثت و رسالت رسول اکرم صلی‌الله‌علیه‌وسلم برای همۀ مخلوقات حتی کفار و مشرکین رحمت است و سیرۀ آن‌حضرت صلی‌الله‌علیه‌وسلم سرشار از محبت و دوستی است و می‌توان آن را به‌عنوان یک اصل اساسی معرفی کرد که شامل همه افراد جامعه می‌شود.
در آیات کلام الله مجید،  بگونه‌ای بسیار زیبا و قشنگ از رأفت و رحمت پیامبر صلی الله علیه وسلم بیان شده است که انسان های امروزی را به شگفت آورده که دین مبین اسلام چه پیامبر پر عطوفت و مهربانی دارد.
همچنان در احادیث نیز رحمت و رأفت پیامبر انعکاس یافته است.
رحمتی بزرگ برای همه جهانیان

الله متعال دربارۀ رحمت و مهربانی آن‌حضرت صلی‌الله‌علیه‌وسلم می‌فرماید: «وَمَا أَرْسَلْنَاكَ إِلَّا رَحْمَةً لِّلْعَالَمِينَ؛ و ما تو را جز رحمتی برای جهانیان نفرستاده‌ایم.» (الأنبیاء: 107)
رسول‌ اکرم صلی‌الله‌علیه‌وسلم خود دراین‌باره می‌فرماید: «إِنَّمَا أَنَا رَحْمَةٌ مُهْدَاة؛ من رحمتی هدایت‌یافته‌ام.» (رواه البیهقي في شعب‌الإیمان: 1339)

دو نام خداوند که برای پیامبر نازنینش نیز استعمال نموده است
خداوند متعال برای هیچ‌کدام از پیامبرانش، دو نام از نام‌های خود را در یک‌جا جمع نکرده جز برای پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌وسلم که درباره‌ ایشان فرموده است: «بِالمُؤمِنِینَ رَئُوفٌ رَحِیمٌ» (التوبه: 128) و دربارۀ خودش نیز فرموده است: «إِنَّ اللَّهَ بِالنَّاسِ لَرَؤُفٌ رَحيمٌ» (الحج: 65)

 عشق و محبت به انسان‌ها

خداوند متعال آخرین پیامبرش را با صفات رحمت و مهربانی متمایز کرده است: «قطعاً براى شما پيامبرى از خودتان آمد كه بر او دشوار است که‏ شما در رنج بيفتيد. به [هدايت] شما حريص و نسبت به مؤمنان دلسوز مهربان است.» (توبه:128). الله تعالی به پیامبرش قلبی هدیه داده بود که در آن دوستی، دلسوزی و عشق و محبت موج می‌زد.                       آن‌حضرت صلی‌الله‌علیه‌وسلم خوبی‌ها و نیکی‌ها را برای همۀ جهانیان می‌خواست و با تمام انسان‌ها؛ بزرگ و کوچک، مؤمن و مشرک، قوی و ضعیف، ثروتمند و فقیر، سیاه ‌و سفید حتی با حیوانات با نرمی و مهربانی رفتار می‌کرد. رسول‌الله‌ صلی‌الله‌علیه‌وسلم از جانب الله تعالی دین رحمت، سلامتی و امن‌وامان را آورد که تمام دستوراتش برای انسان‌ها سراسر رحمت و مهربانی است. پیامبر صلی الله و علیه وسلم برای ایمان آوردن انسان ها حریص بود.

 رفتار نرم و نیکو با گناهکاران

در قرآن کریم، پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وسلم به‌عنوان الگو و اسوۀ همۀ مؤمنان معرفی شده‌ است. سیرۀ شخصی ایشان راهنما و راهگشای مناسبی در برخورد با خطاکاران در جامعۀ اسلامی است. در روایات آمده: «شخصی صحرانشین در مسجد ادرار کرد، صحابه‌ رضی‌الله‌عنهم برخاستند تا به او حمله کنند (و او را از این کار بازدارند) پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وسلم به آنان فرمود: رهایش کنید، و روی محل ادرارش دلوی آب بریزید، شما برای آسانی و سهل‌گیری مبعوث شده‌اید نه برای درشت‌خویی و سخت‌گیری.» (صحیح بخاری: 220)

محبت و شفقت پیامبر نسبت به امت

رحمت و مهربانی پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وسلم نسبت به افراد امت مختص دنیای‌شان نیست، بلکه آخرت‌شان را نیز شامل می‌شود. به حدی رحمت و مهربانی آن‌حضرت صلی‌الله‌علیه‌وسلم با امت زیاد بود که گاهی بعضی از سنت‌ها و مستحبات را ترک می‌کرد که مبادا بر امتش فرض شوند و آن‌ها بنابر سختی و مشقت نتوانند انجامش بدهند. حضرت عایشه رضی‌الله‌عنها می‌گوید:
«چه‌بسا رسول‌الله صلی‌الله‌علیه‌وسلم عملی را دوست می‌داشت که انجام دهد، ولی از ترس اینکه مبادا مردم به آن عمل کنند و بر آنان فرض گردد، آن را ترک می‌کرد.» (صحیح‌ بخاری: 1128، و صحیح ‌مسلم: 718)

 مدارا با جامعه

مشرکین پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وسلم را از مکه بیرون کردند و به آن‌حضرت صلی‌‌الله‌علیه‌وسلم انواع آزار و اذیت را رساندند. مشرکین مکه بر اصحاب و یاران پیامبر اکرم صلی‌الله‌‌علیه‌وسلم نیز شدید‌ترین شکنجه‌ها و اذیت‌ها را روا می‌داشتند. در واقعۀ طائف وقتی فرشتۀ کوه‌ها از جانب الله تعالی به پیامبر پیشنهاد هلاکت و نابودی مشرکین اهل طائف را می‌دهد، اما آن‌حضرت صلی‌الله‌علیه‌وسلم به نرمی و مهربانی می‌‌فرماید: «امیدوارم که الله تعالی از نسل اینها افرادی را خلق کند که خدای یگانه و بی‌شریک را عبادت کنند.» (صحیح ‌بخاری: 3231) آن‌حضرت صلی‌الله‌علیه‌وسلم برخلاف خواسته اصحابش هیچ‌گاه کفار و مشرکین را دعای بد نکرد. از حضرت ابوهریره رضی‌الله‌عنه دراین‌باره روایت است که پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وسلم می‌فرمود: «من برای لعنت نیامده‌ام، بلکه برای رحمت فرستاده شده‌ام.» (صحیح ‌مسلم: 2599)

 رفتار با زنان

زنان دارای احساسی لطیف و نرم و طبیعتی آرام هستند و وجود این حالت زیبا در زنان، باعث برتری آنان است. رسول اکرم صلی‌الله‌علیه‌وسلم به‌خوبی این ویژگی زنان را درک کرده و از آنان در برابر آزار و اذیت جسمی و معنوی محافظت و حمایت می‌کرد. محبت و مهربانی آن‌حضرت صلی‌الله‌علیه‌وسلم نسبت به زنان در مناسبت‌های گوناگون آشکار و روشن است. آن‌حضرت صلی‌الله‎علیه‌وسلم دائماً نسبت به زنان سفارش به نیک‌رفتاری می‌کرد و به یاران خود می‌فرمود: «با زنان به نرمی رفتار کنید.» (صحیح بخاری: 5186)

آیات و احادیث زیاد دیگر دال بر رأفت و عطوفت پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وسلم می باشند که درین مقاله همه آنها گنجانیده نمی شوند.

محمد شعیب حیات