مهاجرت و پیامدهای آن

امیرحمزه نورزهی

انسان‎ها از دیرباز با پدیدة اجتماعی مهاجرت آشنایی دارند. همواره بسیاری در طول تاریخ با خواست خود یا بنابر عوامل بیرونی خانه و کاشانه خود را رها نموده‎اند و به سرزمین دیگری نقل مکان کرده‎اند. بلاهای طبیعی، جنگ و ویرانی، فقر و ناداری، کسب علم، بهبود وضعیت اقتصادی و رسیدن به رفاه اجتماعی می‎تواند از عوامل بارز مهاجرت باشد. هرچند علت مهاجرت بنابر افراد و ویژگی‎های مختلف شخصیتی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی می‎تواند متفاوت باشد؛ اما آنچه حائز اهمیت است، پیامدهای ناگواری است که مهاجرت می‎تواند به همراه داشته باشد.

مهاجرت یکی از عوامل بارز تغییر و دگرگونی زندگی فکری، فرهنگی، اجتماعی و بعضا سیاسی افراد است. به‌گونه‌ای که علاوه بر تغییرات بلندمدت و طولانی، آثار سریع و کوتاه‎مدتی نیز به همراه دارد. با تحقق یافتن مهاجرت و ورود خانواده‎های مهاجر به شهرها و کشورهای مهاجرپذیر، مهاجرین، خود را با تفاوت‎های فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و محیطی جست‎وجو می‎کنند و این اولین مرحله از شروع دگرگونی است. در چنین شرایطی مهاجرین یا در برابر محیط جدید تسلیم شده به ارزش‎های‌شان روی می‎آورند و از آنان رنگ‌وبو می‎گیرند و یا حالت تدافعی به خود گرفته عکس‎العمل نشان می‎دهند و این نیز آنان را در درازمدت با مشکلات زیادی روبه‎رو می‎کند.

بررسی‎ها حاکی از آن است که سرزمین‎های اسلامی به‌ویژه کشورهای آسیای میانه که سالیان متوالی درگیر جنگ‎های داخلی و خارجی هستند، بیشترین آمار مهاجرت در عصر حاضر را به خود اختصاص داده‎‎اند و افغانستان اسلامی شاید بالاترین آمار را در بین این کشورها داشته باشد. فرار مغزها، توهین به ارزش‎ها، از بین رفتن هویت فرهنگی/بومی، تبعیضات نژادی و … از آثار مخرب مهاجرت‎های ناخواسته است.

مهاجرین افغان که تاکنون زندگی سنتی با رنگ و بوی اسلامی داشته‎اند، به یکباره با تمدنی جدید روبه‎رو می‎شوند. تمدنی که در آن به ندرت می‎توان جایی برای فرهنگ و آیین کشورشان یافت. تمدنی که بعضا برهنگی را فرهنگ و هتاکی به باور دیگران را آزادی تعبیر می‎کند و عکس‎المعل دیگران را تروریست می‎نامد. حق استعمار/بردگی را برای خود می‎پسندد و در حق دیگران ظلم و جفا و مخالف قوانین حقوق بشر تصور می‎کند. بنابراین مهاجرین بر سر دوراهی و دوگانگی شخصیتی قرار می‎گیرند.

سال‎ها پیش که شبکه طلوع فعالیت خود را در برابر تفکر اسلامی آغاز کرده بود و آشکارا و نهان دین اسلام و مسلمانان را هدف قرار داده بود، خواستم مطلبی در راستای اهداف پنهان و دست‎های نهان این مجموعه بنویسم؛ اما مطلبی مرا بسیار اندوهگین کرد. داشتم در برابر مجموعه‎ای می‎ایستادم  که روزی در فضای فرهنگی/اسلامی افغانستان به دنیا آمده بودند؛ اما دست سرنوشت و جنگ‎های خانمان‎سوز آنها را به قارة استرالیا پناهنده کرده بود. سال‎ها زندگی در استرالیا آنان را نه‌تنها با فرهنگ آبا و اجدادی‎شان بی‎گانه کرده بود که علیه این فرهنگ و آیین شورانده بود. تا جایی که خود را در برابر تمام مردم سرزمین‎شان می‎دیدند. هم و غم‎شان براندازی تمدنی بود که روزی پدران‎شان بدان افتخار می‎کردند.

بنابراین باید آگاه بود که اگر کسی به داد مهاجرین افغان نرسد، دیگر تنها با یک خانواده مهاجر رودررو نیستیم که خانواده‎های مهاجر را پیش رو خواهیم داشت و این یک  تراژدی درناک است.

طبیعی  است که کشور افغانستان با پشت سر گذاشتن سالیان متوالی در جنگ‎های ‎داخلی و ایستادگی در برابر تجاوز خارجی به  یک باره نتواند مشکلات مهاجرین خود را حل کند و آنان را به کشورشان فرا بخواند؛ اما می‎تواند در کنارشان باشد، مشکلات‎شان را از راه‎های دیپلوماسی بین‎المللی پیگیری کند، حقوق‎شان را به کشورهای متبوع یادآور شود. شرایط زندگی آبرومندانه و تحصیل برای‎شان فراهم کند. و رفته رفته شرایط بازگردانی‎ آنان را فراهم سازد. تا  در کنار آنان از دانش و تجربیات‎شان در اداره مملکت و آبادانی کشور بهره ببرند.